Tahribatsız muayene yöntemleri, herhangi bir uçak parçasının yapısı, boyutu, imalat
ve yapım hataları hakkında bilgi edinmek amacıyla yapının fiziksel ve çalışma özelliklerine
zarar verecek herhangi bir hasar oluşturmadan uygulanan muayenelerdir.
Tahribatsız muayeneler endüstride büyük çapta uygulanan seri üretimin vazgeçilmez
bir parçasıdır.
Bu muayene yöntemlerinin kullanılmaması hâlinde üretimde yapılan hataların
farkına varılamaması, üretimde hurdaya çıkabilecek kadar kusurlu ürünler elde etmekle
sonuçlanmasına neden olabilir.
Bu olgu, doğal olarak üretim harcamalarının artması ile
sonuçlanır. Ayrıca ürünlerin kalitesinde her birim için oluşabilecek değişiklikler sonucunda,
tüketime belli bir kaliteye sahip ürün sağlanamaz ve ürünlerin kalitesine olan güvence
sarsılır. Böyle bir muayene yapılmazsa emniyet faktörleri düşer, kazalar artar, insan hayatı
tehlikeye girer.
Tahribatsız muayene yöntemleri, son yıllarda yurdumuzdaki çeşitli endüstriyel
atılımların bünyesindeki muayene ve kontrol programlarında gittikçe artan bir biçimde
kullanılmakta ve çeşitli muayene problemlerine çözüm getirmektedir. Uçak bakım alanın da
tahribatsız muayene yöntemleri.
Bu modülde uçak bakım alanında yaygın olarak kullanılan tahribatsız muayene
yöntemlerinden penetrant (sıvı girinim), manyetik parçacık kontrolü, Eddy Current (girdap
akımları) kontrolü, ultrasonik, radyografi kontrolleri hakkında bilgi verilerek avantaj ve
dezavantajlarından bahsedilmiştir.
TAHRİBATSIZ MUAYENE
1.1. Tahribatsız Muayene Nedir?
Malzeme üzerindeki kusurları ve boyutları o malzemeye zarar vermeden kontrol
edilmesidir.
Tahribatsız muayene yöntemlerinin aksine, muayene uygulanan malzeme veya
ürünlerin tekrar kullanılması olanaklarını ortadan kaldıran veya kısmen yok eden tekniklere
tahribatlı muayene teknikleri adı verilir. Bu teknikler; çekme, basma, burulma, eğme,
yorulma, sürünme ve korozyon gibi parçayı tahrip ettikten sonra sonuç veren tekniklerdir.
Yani bu teknikler malzemelere hasar verilerek yapılır.
Kullanılacak bütün malzeme ve parçaların tahribatlı olarak denenmesi
düşünülemeyeceğine göre bunların bütününü temsil eden yalnız bir veya birkaç tanesi
üzerinde yapılan muayenelerden elde edilen sonuçların, bütün geri kalanlar için de aynı
olduğunu kabul etmek her zaman mümkün olmaz. Tahribatlı tekniklere dayandırılmış birçok
muayene programında sonuçlarda önemli ölçülerde belirsizlik gözlenmiştir.
Tahribatsız Muayene Neden Önemlidir?
Tahribatsız oluşu ve tahribatlı yöntemlere göre daha hızlı olması hemen hemen her
alanda yaygın olarak kullanımlarını sağlamıştır. Tahribatsız muayene uygulamaları üretim
anında sistemler durdurulmadan da yapılabilir ve çoğu uygulamada sonuçlar test esnasında
alınmasından dolayı tercih nedeni olmuştur. Parçalar tahrip edilmediği için hurdaya ayrılma
durumu yoktur. Aynı parçaya farklı testler uygulanabilir. Parça dağıtılmadan kontrol
edilebilir. Test cihazları taşınabilir olup taşınamayan parçaların kontrolü yapılabilir.
Günümüz teknolojisinde tahribatsız muayene amaçlar aynı olsa da NDT (NonDestructive Testing), NDE (Non-Destructive Evaluation) ve NDI (Non-Destructive
Inspection) gibi isimler almaktadır.
Tahribatsız muayene özellikle uçak bakım alanında hem sivil hem de askeri hava taşıtlarının bakım ve servis sürelerinin azalması açısından oldukça önemlidir. Parçaların
boyutları ve geometrik şekilleri nasıl olursa olsun tahribatsız muayene ile kontrol edilebilmektedir.
Gerek uçak yapısı gerekse uçak parçalarının ömrünün uzaması sağlanmış olur. Ayrıca doğru ve güvenilir kontrollerin sonucunda uçak kazaları da en aza indirilir.
. Malzeme Kusurları
Malzemeler üretimleri esnasında çeşitli problemler nedeni ile istemeyen kusurlara
sahip olabilir. Bunlar malzemenin görevini yaparken problemlere neden olur. İki çeşit kusur
vardır. Bunlar:
Hatalar: Bir süreksizlik belirtisi tolerans ve malzeme şartnamelerine göre
“Kabul edilemez.” olarak adlandırılıyorsa buna hata denir.
Süreksizlik: Çalışma şartlarında parçanın performansını etkilemiyorsa “Kabul
edilebilir.” olarak değerlendiriliyorsa buna süreksizlik denir.
1.4. Tahribatsız Muayenede Kullanılan Yöntemler ve Uygulama
Alanları
Bütün tahribatsız test yöntemleri iki esas fonksiyonla tanımlanır. Bunlardan biri
nüfuziyet, diğeri de algılama fonksiyonudur. Nüfuziyet fonksiyonu, nüfuz edici elemanın test
malzemesi içerisine girici ve fiziksel süreksizlikleri algılama elemanına aktarılmasıdır.
Algılama elemanı ise nüfuz edici elemanından aldığı bilgileri test operatörünün
algılayacağı bilgiler hâline getirir. Örneğin; radyografide malzemeye nüfuz edici eleman
radyasyon, algılayıcı elemanda radyografik filmdir. Film üzerindeki bilgiler kimyasal
işlemlerden sonra gözle algılanır belirtiler hâline gelir. Tahribatsız muayene yönetimlerini
açıklamadan önce süreksizliklerin malzeme içindeki konumlarını incelersek tahribatsız
muayene yöntemlerini daha iyi sınıflandırabiliriz. Malzemedeki süreksizlikler 3 şekilde
olabilir. Bunlar:
Yüzeydeki süreksizlikler: Yüzeyle bağlantısı olan veya yüzeye açık olan
süreksizliklerdir.
Yüzey altında veya yüzeye yakın: Yüzeye yakın süreksizlikleri kapsar.
Yüzeye yakin süreksizlik
Malzeme içindeki: Her iki yüzeyden uzak olan süreksizlikler.
Malzeme içindeki süreksizlik
Malzemedeki süreksizliklerin konumu 3 şekilde ele aldığımıza göre bunların nasıl
kontrol edileceğini de tahribatsız muayene yöntemlerini genel olarak iki ana bölüme ayırarak
mümkündür.
Yüzey yöntemleri; malzemelerin yüzeyinde ve yüzey altında, yüzeye yakın
bulunan süreksizlik/ hatalarin tespitinde uygulanır ve aşağıdaki yöntemleri
kapsar.
Hacimsel yöntemler; malzemede test bölgesinin tamamına nüfuz etmek
suretiyle hataların algılanmasını sağlar ve aşağıdaki yöntemleri kapsar.
Süreksizliklerin tiplerini, boyutlarını ve konumlarını belirlemek için her yöntem farklı
tekniklerle uygulanabilir. Ayrıca birleşik yöntem adı verilen akustik (ses dalgalarıyla) ve
termografik (sıcaklıkla) yöntemlerlede tahribatsız muayeneler yapılmaktadır.
